Waar hebben we het over?

We hebben het in elk geval niet over iets kleins. Beter gezegd: het gaat hier om iets kleins en iets groots, afhankelijk van waar X of Y voor staan. Dat kan van alles zijn. Bovendien treffen geldproblemen evenals problemen door geld niet slechts een enkel individu maar alle individuen en zelfs alle overige deelnemers aan de maatschappij. Denk aan bedrijven, banken, overheden, zorginstellingen, musea, bibliotheken etc.

            Over geldproblemen, wat die met iemand kunnen doen en de beeldvorming daarover, schreef Tim ’S Jongers (2024) een zeer verhelderend boek met de titel: ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’. Een stevige aanrader voor élk mens, met of zonder geld! Over problemen door geld schreven wij ‘Een wereld zonder geld en bezit’.

            Beide soorten problemen krijgen helaas niet de aandacht die ze verdienen. Gelukkig is er voor het eerste type inmiddels al wat meer belangstelling en worden er zelfs (overheids)maatregelen bedacht en genomen. Het tweede type moet het haast geheel zonder bedachte en genomen maatregelen stellen. En dat is op z’n minst merkwaardig aangezien het eerste type nu juist voortkomt uit het tweede type.

Laten we eerlijk zijn

We noemen een recent voorbeeld. Als met klem wordt verzekerd dat iedereen recht heeft op fatsoenlijke huisvesting, waarom zorgen we daar dan niet voor? Komt dat nou echt door een tekort aan ruimte, materialen of personeel? Of echt door een te streng stikstofbeleid, te ver doorgeschoten bezwaarprocedures of een toevallig in de weg zittend bloempje of knaagdiertje? Laten we eerlijk zijn: daar valt in principe toch allemaal wel een mouw aan te passen? Tenminste als we alle schakels in een oplossing niet meer voor hun bijdrage zouden hoeven betalen: grondbezitters, politici, ambtenaren, planners, juristen, architecten, aannemers, bouwvakkers en zelfs milieuactivisten. En vooral niet te vergeten alle geldschieters. Al die schakels hebben zo hun eigen financiële doelen. Heus niet altijd puur om het geld maar geld is wel altijd een voorwaarde. Zónder betaalde arbeid (of wat zoals in geval van beursspeculanten voor arbeid moet doorgaan) komt er letterlijk en figuurlijk helemaal niets van de grond. Geen huis en zelfs geen graanstengel. Maar mét betaalde arbeid is het nauwelijks beter en eindigen of verwateren tal van goede plannen in een hoop gehakketak. Al met al staan drommen mensen met een doodnormale woonwens op een ondraaglijk lange wachtlijst.

            Deze kwestie gaat niet alleen over het bestrijden van armoede of het bouwen van huizen. Ze gaat over haast elk maatschappelijk vraagstuk: milieu, oorlog, energievoorziening, migratie, ongelijkheid, gezondheid, noem maar op. En de oorzaak van alles wat er fout gaat, is niet een tekort aan geld maar het bestaan van geld. Geld bepaalt in onze maatschappij wat er gebeurt, evenals hoe, wanneer, hoe snel, met welke middelen en door wie. Al het andere gebeurt gewoon helemaal niet of hoogstens dankzij heel veel onbetaalde arbeid die nauwelijks aandacht en waardering krijgt.

Een andere focus

Veel maatregelen, hoe nuttig ze misschien ook zijn voor de korte termijn, schieten ernstig tekort voor de lange termijn. Zelfs doen ze, door het paard achter de wagen te spannen, dikwijls meer kwaad dan goed. Fundamentele oplossingen vergen nu eenmaal fundamentele veranderingen. Onder meer een verandering van focus. In dit geval van geldproblemen naar problemen door geld. Die andere focus is nodig om zich los te kunnen maken van de wijdverspreide verwachting dat met geld en wat duurbetaalde technologie alles wel te verhelpen zou zijn. En verder om meer zichtbaar te krijgen hoe en waarom geld geen oplossing maar oorzaak van problemen is. Een focus-op problemen door geld maakt pas werkelijk zichtbaar hoe groot de schade is die geld aanricht. Waaronder de vaak verwaarloosde mentale en emotionele schade. Plus alle schade doorgeschoven naar volgende generaties.

Elon Musk en zo

Denk in dit verband even aan grootverdieners als Elon Musk. Voor hen zijn (wereld)problemen helaas niets anders dan een speeltje. Zodra de behoefte aan een uitdaging dan wel het ongemak van een knagend geweten of simpelweg de zucht naar financieel gewin voldoende is bevredigd, is het gedaan met hun interesse en lonkt alweer het volgende speeltje. En daar komen ze, dikwijls zelfs luid bejubeld vanwege hun grote maatschappelijke ‘betrokkenheid’, gewoon mee weg. Alle door hen achtergelaten rommel mag meestal de overheid gaan opruimen of blijft simpelweg liggen waar het ligt net als veel andere kwesties. Zie alleen al het voedselvraagstuk. Daar komt maar geen einde aan hoewel we, zuiver technisch gezien, al lang in staat zijn elke aardbewoner goed te voeden. De ene aardbewoner de ruimte inschieten en de andere niet eens te eten geven, dat is toch te bizar voor woorden? En zo stapelen de problemen zich op en wordt ons aller toekomst steeds meer door met name de bezitters, aandeelhouders en CEO’s van grote ondernemingen voorgeprogrammeerd. Het alom zo gevreesde AI is er eigenlijk niets bij.

            Willen we een andere toekomst of sowieso onze toekomst meer zelf bepalen, dan moeten we eindelijk eens stoppen ons als makke schapen te laten meevoeren in die schier eindeloze jacht om geld. Temeer omdat verreweg de meesten van ons in die jacht eigenlijk helemaal geen jager maar slechts prooi zijn. Zowel gezien het eigenbelang als het gemeenschapsbelang is genoemde focuswijziging de best denkbare keuze. Liefst een keuze gemaakt door iedereen, Musk en consorten voorop.

En hoe dan verder?

Een wijziging van focus is alvast een goede start. Maar dan? Komen oplossingen zonder geld wél van de grond? En hoe gaat dat dan? Het zijn begrijpelijke vragen. Met ons boek willen we lezers uitnodigen precies dit soort vragen te stellen. Daarnaast hopen we enkele mogelijke antwoorden aan te reiken middels de beschrijving van een maatschappijmodel, door ons ABC-model gedoopt, dat uitkomst kan bieden. Althans als het stapsgewijs en democratisch in praktijk gebracht wordt. Het zal niet leiden tot een wereld die helemaal perfect is. Er blijft altijd nog een hoop te wensen over. Maar misschien is dat niet eens zo verkeerd. Het houdt een mens actief en daarnaast realistisch en tegelijk idealistisch.

Wil je reageren? Ga naar: